Khám phá thành Kèn - ngôi thành cổ nhất vùng Nam Bộ

Thành cổ Biên Hòa hay tên gọi khác là Thành Kèn thuộc thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai. Thành Kèn hiệu tòa thành cổ xưa nhất còn sót lại của vùng đất Nam bộ, với bề dày văn hóa, lịch sử hơn 300 năm. Nơi đây còn lưu giữ rất nhiều dấu tích phong khiến cũng như các công trình quân sự từ thời Pháp thuộc cho đến hiện tại.

Lịch sử thành cổ Biên Hòa

Theo các tài liệu lưu trữ và tài liệu tham khảo, thành Kèn là tòa thành cổ nhất còn tồn tại ở Nam Bộ. Đây là công trình quân sự độc đáo, ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử nguyên mẫu trong công cuộc khai phá xứ Đàng Trong của triều Nguyễn, chống thực dân Pháp và sau này là chống đế quốc Mỹ.

Trong Gia Định Thành Thông Chí, tác giả Đinh Hoài Đức mô tả việc Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh xây dựng phủ Trấn Biên, lỵ sở trấn Biên Hòa, làng thôn Phước Lư (nay là phường Quyết Thắng). Năm Gia Long thứ15 (1816), lỵ sở được chuyển đến vùng đồi thấp của làng Bàn Lân. Năm 1834, vua Minh Mạng cho xây Thành đắp đất trên thành Lạp Man cũ. 

Do đó, thành phố còn được gọi là Thành Cựu. Thành có quy mô lớn, dài 1.433m, cao 3,6m, dày 4,2m, hào rộng 17m, sâu 2,5m. Thành cũng có các kỳ đài và bốn cổng, mỗi cổng đều có một cây cầu đá bắc qua hào làm lối vào.

Năm Minh Mạng 18 (1837), thành Cựu được xây lại bằng đá ong và đổi tên là Biên Hòa. Khi thực dân Pháp đánh chiếm Nam Bộ, thành Biên Hòa là nơi đóng quân của các quan và nhà Nguyễn. Sau khi đánh chiếm tòa thành này, thực dân Pháp đã cho xây lại, giảm diện tích xuống còn 1/8 tổng diện tích và đặt tên là Soldat (nhân dân phiên âm là Thành Xăng Đá theo phiên âm .

Cái tên "Thành Kèn" là do người dân trong thành đặt cho vì cứ sáng sớm binh lính Pháp lại thổi kèn để báo thức. Tiếng kèn vang dội khắp vùng nên từ đó người dân gọi đây là thành Kèn.

Sau khi chiếm được Thành Biên Hòa, người Pháp không chỉ thu nhỏ diện tích mà còn cho xây dựng thêm nhiều công trình kiến ​​trúc bên trong như:
Biệt thự, bệnh viện, doanh trại, đường phố... Khi đó, tòa thành được quy hoạch gần như hoàn toàn theo kiểu Vauban như một trại lính cao cấp chất lượng cao, "bất khả xâm phạm" của quân đội Pháp. Cho đến thời Mỹ ngụy, đồn Biên Hòa vẫn được sử dụng vào mục đích quân sự.

Năm 2001, một số công trình kiến ​​trúc như nhà gỗ, thành lũy đã bị phá bỏ do nhu cầu giải tỏa các tuyến đường trong trung tâm thành phố Biên Hòa. Hiện nay, diện tích Thành Biên Hòa bị thu hẹp và một số hạng mục bị hỏng so với quy hoạch ban đầu, nhưng các yếu tố nguyên bản cần thiết vẫn được bảo tồn. 

=> Khám phá các địa điểm du lịch khác tại Đồng Nai tại : 

=> Khám Phá Du Lịch Vườn Quốc Gia Cát Tiên

=> Kinh Nghiệm Du Lịch Đá Ba Chồng

Di tích Thành Cổ ngày nay

Thành Kèn hiện là tòa thành cổ nhất còn sót lại của vùng Nam Bộ

Thành cổ Biên Hòa không chỉ là một cơ sở quân sự quan trọng, mà còn là nơi lưu giữ những tầng văn hóa niên đại lâu đời Theo PGS, GS, TS. Phạm Đức Mạnh, nguyên giảng viên Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP.HCM, làm việc với Ban Quản lý Di tích-Danh lam thắng cảnh Đồng Nai để nghiên cứu địa tầng bên dưới Thành Biên Hòa xưa, sưu tầm được 3.277 mẫu vật quý trong và ngoài kinh thành.

98% hiện vật là đồ gia dụng thuộc các thời kỳ lịch sử và nguồn gốc văn hóa khác nhau, chẳng hạn như thời kỳ Cổ sử, thời Trung - cận đại và giai đoạn văn hóa Óc Eo.. Những mẫu vật này là “chứng tích lịch sử dân tộc” và khẳng định truyền thống cư trú và văn hóa lâu đời của Biên Hòa trước khi vua Gia Long, Minh Mạng xây dựng thành Biên Hòa để phòng thủ.

Do nhiều thăng trầm của lịch sử và những tác động ngoại cảnh, Thành cổ Biên Hòa có một thời gian rơi vào tình trạng xuống cấp trầm trọng. Tuy nhiên, để bảo tồn và phát huy “giá trị di tích” trong đời sống hiện đại, tỉnh Đồng Nai đã khẩn trương thực hiện các biện pháp trùng tu, làm đẹp di tích Thành cổ. Năm 2014, Thành cổ Biên Hòa được trùng tu, trang hoàng các hạng mục sau: Những ngôi nhà cổ ở phía tây và phía đông, một phần của thành lũy, tháp canh. Sân nghi lễ mới, cơ sở vệ sinh và bãi đậu xe. Đầu tư hệ thống trưng bày di tích... Tổng kinh phí 41,4 tỷ đồng.

Anh Trương Văn Thảo ở khu phố 1, Phường Quang Minh (TP.Biên Hòa) cho biết: “Trước đây, việc ra vào thành cổ rất khó khăn, người dân chỉ đứng ngoài nhìn vào bên trong, nhưng qua trùng tu, làm đẹp, thành cổ ngày càng đẹp hơn nhưng vẫn giữ được nét kiến ​​trúc độc đáo, không gian thoáng mát. Người dân chúng tôi rất vui mừng khi ngày càng có nhiều khách du lịch đến thăm khu thành cổ Biên Hòa. ” 

Để cung cấp cho công chúng những kiến ​​giải đầy đủ nhất có thể về lịch sử Thành cổ Biên Hòa, ông Lê Kim Bằng,, Cục trưởng Cục Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai, cho biết: Tỉnh sẽ tiếp tục sưu tầm, bổ sung các hiện vật liên quan đến di tích để nơi đây trở thành nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ và là nơi tham quan, nghiên cứu, tham quan “về nguồn” góp phần quan trọng trong phát triển du lịch tỉnh Đồng Nai.

Ngoài ra, nhà nước cũng đã xây dựng các chương trình, tuyến du lịch gắn với các di tích, danh thắng khác như:Cù lao Phố, sông Đồng Nai, đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh, Nguyễn Tri Phương, Trịnh Hoài Đức, căn cứ quân sự... tạo nên những điểm hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

Trải qua bao thăng trầm của thời gian và lịch sử, Thành Kèn hay Thành cổ Biên Hòa là minh chứng cho tinh thần bất khuất của những ngày đầu khai phá, giải phóng đất nước, đồng thời khắc họa hai câu chuyện hào hùng về chiến tranh. Cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp và Đế quốc Mỹ giờ đây đã đi vào lịch sử vẻ vang của dân tộc Biên Hòa Đồng Nai.